Ganzfeld Etkisi ve Deneyi

Ganzfeld deneyi insanların beş duyu algıları haricinde var olup olmadığını test etmek için kullanılan deneysel yöntemdir. İlk olarak 1930’lu yıllarda ünlü psikolog Wolfgang Metzger tarafından yapılan araştırma üzerine Ganzfeld etkisi ortaya çıktı. Günümüze daha yakın tarihlerde 1970’li yıllarda başında Charles Honorton, Maimonides Tıp Merkezi’nde duyu dışı algılamalar ve rüyalar üzerine araştırmalarda bulunuyordu. Charles Honorton bu araştırmalarında beş duyu algımızın kullanımını azaltarak, duyu dışı algılarımızın kullanımına geliştirebileceğimizi ve böylelikle psişik bir iletişim kurulabileceğimize inanıyordu. Charles Honorton, ganzfeld etkisi tekniğini kullanarak Ganzfeld Deneyini geliştiren ilk kişi oldu. Ganzfeld Deneyi para-psişik araştırmalar üzerinde yapılan ilk dayanaklı deney olma ünvanına sahiptir.

Ganzfeld Etkisi Nedir? 

Ganzfeld etkisi tek tip bir uyarım alanına maruz kalmanın neden olduğu bir algılama olgusudur. Bu etki eksik görsel sinyalleri aramak için beynin sinirsel ses duyumlarını güçlendirmesi sonucu ortaya çıkan halüsinasyon durumudur.

1930’larda psikolog Wolfgang Metzger tarafından yapılan araştırma, deneklerin özelliksiz bir görüş alanına baktıklarında sürekli olarak halüsinasyon gördüklerini ve elektroensefalogramlarının değiştiğini ortaya koydu. Yani örneklendirmek gerekirse bir insanın zifiri karanlık ortamda belli bir süre kalması sonucu ortaya çıkan halüsinasyonlardır. Ganzfeld etkisi aynı zamanda duygusal yoksulluk olarak adlandırılır. Duyusal yoksunlukta bir uyaran yapılandırılmamış olmak yerine en aza indirilmiştir. Uzun süreli duyusal yoksunluk altında ortaya çıkan halüsinasyonlar, ışık saçan ganzfeld’in neden olduğu temel algılara benzer ve ışık parlamaları veya renklerin geçici hislerini içerir. Duyusal yoksunluğun neden olduğu halüsinasyonlar, ganzfeld kaynaklı halüsinasyonlar gibi karmaşık sahnelere dönüşebilir.

Ganzfeld etkisi eski çağlardan beri rapor edilmiştir. Pisagor ustaları , mahkum sineması bilinen vizyonları aracılığıyla bilgelik almak için zifiri karanlık mağaralara çekildiler . Maden kazalarında mahsur kalan madenciler, günlerce karanlıkta kaldıklarında sık sık halüsinasyonlar, vizyonlar ve hayalet gördüklerini bildirdiler. Uzun süre beyaz kardan başka bir şey görmeyen arktik kaşifleri, halüsinasyonlar ve değişen bir zihin durumu bildirirler. 1974 yılında Charles Honorton ile William G. Braud , parapsikolojik kullanım için ganzfeld etkisini ilk değiştiren kişilerdi. Ganzfeld etkisi, parapsikoloji alanında kullanılan bir teknik olan Ganzfeld deneyinin böylelikle birleştirilmiş oldu.

Ganzfeld Etkisi Nasıl Oluşuyor?

Eğer görme engelli bir insan değilseniz ki olsaydınız zaten bu yazıyı okuyamıyordunuz, beyniniz dünyayı anlamlandırmak için görsel veriler kullanır. Ganzfeld etkisini yaratmak, beyninizi bu görevi yerine getirmek için ihtiyaç duyduğu bilgiden mahrum etmeniz gerçekleşir. Gelen bir sinyal olmadığında, parlaklık algınız yavaş yavaş azalır. Buna karartma denir. Retina hücreleri daha aktif hale geldikçe, gözlerinizdeki kan damarlarını görmeye başlayabilirsiniz. Birkaç dakika içinde işler griye dönebilir. Ardından zikzak çizgiler, noktalar veya bir renk damlası görebilirsiniz. Tam etki genellikle 5 ila 7 dakika sürer. Daha uzun süre maruz kalma garip sonuçlar doğurabilir. Bu süreçte beyniniz çılgınca dış uyaranları arıyor. Hiçbirini bulamayınca, yüksek görsel korteks mevcut bilgiyi güçlendirmeye başlar, görsel ve işitsel halüsinasyonlar yaratır . Bu, kör edici bir kar fırtınasında kaybolursanız, beyaz bir duvardan başka bir şey görmezseniz olacaklara benzer.

Ganzfeld Deneyi Nasıl Gerçekleşiyor?

Bu prosedürde iki katılımcı vardır: gönderen ve alıcı. Alıcı, gözlerinin üzerinde pinpon topları ile rahatlarken, gönderene rastgele seçilmiş bir resim gösterilir ve bu görüntüyü alıcıya 30 dakika boyunca zihinsel olarak göndermesi istenir. Süre dolduğunda, masa tenisi topları ve kulaklıklar çıkarılır ve alıcıya, biri gönderenin göndermeye çalıştığı resim olmak üzere dört resimden oluşan bir set gösterilir. Alıcının, gönderenin görüntülediğini düşündüğü resmi seçmesi beklenir – çalışma sırasında alıcının zihninden geçen düşünce ve görüntülere en çok benzeyen resimler yer alır. Alıcı sadece tahmin ederse, gönderenin gönderdiği resmi seçme şansı 4’te 1’dir. Bununla birlikte, ganzfeld çalışmalarının çoğu, alıcıların zamanın yüzde 25’inden önemli ölçüde daha fazla doğru resmi seçtiğini gösterdi.

Ganzfeld Deneyinin olası yan etkileri var mıdır? 

Çoğu kişi için zararsız olsa da, deneyim kafa karıştırıcı ve bazı insanlar için çok yoğun olabilir. 10 ila 20 dakika maruz kalındığında, aralıklı görme kaybı yaşayabilirsiniz. Bazı insanlar gözlerinin açık mı kapalı mı olduğunu bile anlayamıyor. Bu etkiler rahatsız edici olabilir, ancak geçicidir. Rahatsız edici halüsinasyonlar yaşamak da mümkündür . Aslında bazı insanlar için hedef bu olsa da, halüsinasyonlar korkutucu olabilir. Duyusal yoksunluk veya halüsinasyonlarla daha da kötüleşebilecek bir akıl sağlığı sorununuz varsa bu deneyi denememelisiniz.

Ganzfeld Deneyi Bilimsel Eleştiri

Ganzfeld deneylerinin bazılarına veya tümüne yönelik birkaç yaygın eleştiri vardır: 

• İzolasyon – Richard Wiseman ve diğerleri, tüm çalışmaların ses geçirmez odaları kullanmadığını savunuyorlar, bu nedenle videolar oynatılırken deneycinin bunu duyması ve daha sonra seçim işlemi sırasında alıcıya istem dışı ipuçları vermesi mümkündür. Alıcının videoyu bile duyması mümkün olabilirdi. 
• Rastgeleleştirme – Deneklerden çeşitli seçimler arasından seçim yapmaları istendiğinde, gösterildikleri ilk seçimi seçmeye yönelik doğal bir önyargı vardır. Seçimler her defasında rasgele seçilmişse, bu önyargının ortalaması alınacaktır. Deneyde kullanılan randomizasyon prosedürleri, tatmin edici bir şekilde randomize edilemediği için eleştirilmiştir.
• Psi varsayımı – Şanstan herhangi bir istatistiksel sapmanın telepatinin kanıtı olduğu varsayımı oldukça tartışmalıdır. Kesin konuşmak gerekirse, şanstan sapma, bunun ya nadir, istatistiksel olarak olası olmayan bir olay olduğunu ya da bir şeyin tesadüfen sapmaya neden olduğunun kanıtıdır . Deneysel tasarımdaki kusurlar bunun ortak bir nedenidir ve bu nedenle telepati olması gerektiği varsayımı yanlıştır.

1985’te yazan CEM Hansel , Carl Sargent ve diğer parapsikologlar tarafından bildirilen ganzfeld deneylerinde duyusal sızıntının tasarımındaki ve olasılıklarındaki zayıflıkları keşfetti . Hansel, ganzfeld çalışmalarının bağımsız olarak çoğaltılmadığı ve “ESP’nin kurulmaya yüz yıl öncekinden daha yakın olmadığı” sonucuna vardı.

David Marks , The Psychology of the Psychic (2000) adlı kitabında, autoganzfeld deneyleri sırasında deneycinin gönderenin odasından sadece 14 fit uzakta oturduğunu belirtmiştir. Sonunda ses yalıtım plakaları eklendi, ancak “iletimi engellememek için sesi emmek” için tasarlandılar. Marks’a göre bu yetersizdi ve herhangi bir standart iç duvar kullanmaktan farklı değildi. Kapı ve kapı çerçevesi de olası bir duyusal sızıntı kaynağıydı ve bu sorunların hiçbiri ortadan kaldırılmadı.

Terence Hines , 2003 yılında, deneysel kontrollerin sıkılığı arttıkça iddia edilen kanıtlar ortadan kalktığı için ganzfeld çalışmalarının psi için kanıt sağladığının söylenemeyeceğini yazdı . Araştırma ilerledikçe , bilimdeki değişkenler , belirli etkinin hangi özel koşul altında gösterilebileceğini açıklayan daha fazla çalışma yayınlandıkça daha net hale gelir. Bu, ganzfeld araştırmalarına aykırıdır. Hines’e göre, “herhangi bir psişik fenomeni güvenilir bir şekilde gösteren sonuçları elde etmenin net bir yolu yoktu” ve “en makul sonuç”, etkinin var olmadığı ve asla var olmadığıdır.

Ray Hyman , 2007 tarihli bir incelemede, parapsikologların, şu anda şans veya normal nedenlerle açıklanamayan herhangi bir etki olarak olumsuz olarak tanımlandığından, pozitif bir psi teorisine sahip olmadıklarını kabul ettiklerini yazdı . Hyman, parapsikologları verilerdeki herhangi bir özelliği psi’nin bir özelliği olarak kullanmaya teşvik ettiği için bunu bir yanılgı olarak gördü. Hyman ayrıca parapsikologların ganzfeld deneyinde paranormal olmayan nedenlerin olasılığını ortadan kaldırmanın imkansız olduğunu kabul ettiklerini yazdı. Psi’nin varlığını veya yokluğunu gösteren bağımsız bir yöntem yoktur.

Parapsikologlar, psi varlığını belirtmek için olumlu bir yol sağlayana kadar, deneylerde ortaya çıkan farklı etki büyüklüklerinin, psi denen bir şeyden çok, pek çok farklı şeyden kaynaklanması muhtemeldir. Gerçekte, bulguların bariz istikrarsızlığı ve anlaşılmazlığı göz önüne alındığında, en iyi tahmin, psi adı verilen devrimci bir anormallikten ziyade çeşitli Murphy Yasası ile uğraştığımız olabilir. - Ray Hyman, Parapsikolojik İddiaların Değerlendirilmesi , 2007

Onların kitap olarak Popüler Psikoloji 50 Büyük mitler (2011), Scott O. Lilienfeld ve arkadaşları Ganzfeld güvenilir bir teknik çözüme olmaktan uzaktır olmak olduğunu yazdım. ESP’nin 150 yılı aşkın süredir deneylerde başarılı bir şekilde gösterilemediği sonucuna vardılar, bu yüzden bu pek cesaret verici değil.

Bir 2013 podcast olarak, Brian Dunning Ganzfeld çalışmaların kusurları gözden geçirmiş ve teknik için delil olarak başarısız olmuştu sonuca vardık psi ve Ganzfeld ilgi azaldı.

Kaynakça : 

https://en.wikipedia.org/wiki/Ganzfeld_experiment 

https://en.wikipedia.org/wiki/Ganzfeld_effect